در شرایط بحران‌های حاد، رفتار مصرف‌کننده دستخوش تغییراتی بنیادین می‌شود. یکی از مثال‌های قابل تأمل در این زمینه، تحولات خرید آنلاین در روزهای جنگی اخیر در کشور است. داده‌های به‌دست‌آمده از گزارش اسنپ‌مارکت، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین خرده‌فروشی‌های آنلاین کشور، تصویر دقیقی از اولویت‌های مردم، نوع سبد خرید، و نحوه سازگاری بازار در برابر بحران را ارائه می‌دهد.
تغییر اولویت‌های خرید در شرایط اضطراری طبق گزارش اسنپ‌مارکت
رشد بی‌سابقه اقلام ماندگار
در زمان بحران، مصرف‌کنندگان با هدف ذخیره‌سازی و حفظ امنیت غذایی خانوار، به خرید اقلام ماندگار و غیرقابل فساد تمایل بیشتری نشان می‌دهند. داده‌های اسنپ‌مارکت در این بازه زمانی گویای رشد چشمگیر برخی از اقلام بوده‌اند:
- کنسرو سبزیجات و حبوبات: رشد 417 درصدی
- مایه غذا: رشد 368 درصدی
- کنسرو ماهی تن: رشد 307 درصدی
- حبوبات و سویا: رشد 203 درصدی
- ماکارونی و رشته: رشد 190 درصدی
این اقلام از ویژگی‌هایی مانند ماندگاری طولانی، سهولت در مصرف و تأمین انرژی برخوردارند که در شرایط بحرانی تبدیل به انتخاب‌های اصلی می‌شوند.
کاهش مصرف اقلام لوکس و زودفساد
در سوی دیگر طیف، کالاهای تازه یا دارای ارزش لوکس، با افت تقاضای قابل توجهی مواجه شده‌اند. مصرف‌کنندگان در چنین شرایطی معمولاً تمایل دارند هزینه‌ها را معطوف به کالاهای ضروری و بلندمدت کنند.
- سبزیجات تازه: کاهش 40 درصدی
- قهوه و هات‌چاکلت: کاهش 39 درصدی
- ماست: کاهش 36 درصدی
- نوشابه: کاهش 36 درصدی
- بستنی و فالوده: کاهش 35 درصدی
این آمار به‌روشنی بیانگر این است که در مواقع بحرانی، معیارهای انتخاب کالا از «میل» به «نیاز» تغییر جهت می‌دهد.
سبد خرید سنگین‌تر در شهرهای بحرانی
یکی از یافته‌های جالب این گزارش، دو برابر شدن میانگین ارزش سبد خرید در مناطق تحت تأثیر جنگ است. این افزایش، نشان‌دهنده تمایل به خرید در حجم بالا و برنامه‌ریزی برای دوره‌های بلندمدت‌تری از تأمین نیازهاست. چنین رفتاری بازتابی از نااطمینانی نسبت به آینده، نگرانی از قطع زنجیره تأمین و تمایل به ذخیره‌سازی است.
واکنش سریع پلتفرم: تاب‌آوری لجستیکی اسنپ‌مارکت
در کنار تحلیل رفتار مشتریان، باید به نحوه واکنش اسنپ‌مارکت نیز پرداخت. این پلتفرم با وجود شرایط امنیتی دشوار و اختلال در برخی زیرساخت‌ها، توانست خدمات خود را بدون وقفه در شهرهای بحرانی ادامه دهد.
اقدام‌های کلیدی اسنپ‌مارکت:
- تمرکز لجستیکی روی شهرهای در معرض خطر
- افزایش توان ناوگان و تحویل روزانه
- حفظ موجودی اقلام استراتژیک در انبارهای محلی
- پوشش بالای جغرافیایی به‌ویژه در ۹۰٪ شهرهای مهاجرپذیر
این تجربه می‌تواند به‌عنوان نمونه‌ای موفق از مدیریت ریسک در خرده‌فروشی آنلاین مورد مطالعه قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
گزارش اسنپ‌مارکت از رفتار مصرف‌کننده در شرایط بحران، شواهدی مستند از تغییر الگوهای خرید، افزایش نقش روانشناسی در تصمیم‌گیری مشتری، و اهمیت لجستیک هوشمند را نمایان می‌سازد. برندها، پلتفرم‌ها و فعالان حوزه مارکتینگ باید آمادگی رویارویی با شرایط مشابه را از پیش داشته باشند، چرا که بحران‌ها نه فقط تهدید، بلکه فرصتی برای بازآرایی مسیر استراتژیک کسبوکار هستند.
