مدیرعامل ایرانی اوبر ؛ دارا خسروشاهی، در جریان صحبت درباره قتل خاشقجی به یک اشتباه بزرگ اوبر در سال‌های گذشته اشاره کرده است. اشتباهی که منجر به مرگ یک شهروند شده است. کاربران حتی صحبت‌های دارا خسروشاهی درباره قتل خاشقجی را یک اشتباه بزرگ دیگر می‌دانند که منجر به زیر سوال رفتن برند اوبر شده است. کار به جایی رسیده که هشتگ اوبر را تحریم کنید، ترند روز شده است.

مدیرعامل ایرانی اوبر چه گفت؟

اشتباه خواندن یک قتل، عجیب است؛ عجیب‌تر از آن اینکه این حرف را یک کارآفرین بسیار خلاق بزند. دارا خسروشاهی، مدیرعامل ایرانی‌‌تبار شرکت تاکسی اینترنتی «اوبر»، چنین اظهار نظری عجیبی کرد.
دارا خسروشاهی در برنامه آکسیوس شبکه تلویزیونی اچ‌بی‌او، قتل جمال خاشقجی، ژورنالیست منتقد عربستانی را اشتباه خواند و آن را با تصادف خودروی خودران اوبر در سال پیش که منجر به کشته شدن یک زن شده بود، مقایسه کرد. معلوم نیست اینکه عربستان سعودی پنجمین سهامدار این شرکت بین‌المللی است، چقدر در بیان این موضوع تاثیرگذار بود.
همین مقایسه نامتعارف و اشتباه خواندن قتل یک انسان، کافی بود تا هشتگ بایکوت اوبر (اوبر را تحریم کنید، #BoycottUber ) به راه بیفتد. ماجرا آنقدر بغرنج شد که چاره‌ای جز عقب‌نشینی پیش روی دارا خسروشاهی نماند.

تصادف وحشتانک اتومبیل خودران اوبر

دارا خسروشاهی مدیرعامل ایرانی اوبر گفته: «قتل خاشقجی یک اشتباه بزرگ بوده است. ما هم اشتباه کرده‌ایم. خب با استفاده از اتومبیل‌های خودران اشتباه کردیم و دست از این کار کشیدیم و این اشتباه را جبران کردیم.» متن انگلیسی مصاحبه را اینجا بخوانید.
آن اشتباهی که دارا خسروشاهی از آن حرف می‌زند به ماجرای کشته شدن یک زن به واسطه آزمایش جاده‌ای خودروی خودران اوبر برمی‌گردد. هر چند تصور می‌شود و انتظار می‌رود که در خودروهای خودران راننده حضور ندارد ولی در این خودرو راننده‌ای نیز بود که ممکن است در جریان دادرسی مقصر شناخته شود. مرگ زن عابر، آن هم به دلیل عدم تشخیص، منجر به توقف کل آزمایش پروژه‌ خودران‌های اوبر در سطح جاده‌ها شد.
در واقع طبق اطلاعات منتشر شده، یکی از دلایل سوانح خودروی خودران اوبر با عابرین پیاده مربوط به نرم‌افزار خاص آن است که باید تشخیص بدهد که شیء ایستاده در خیابان یک انسان است و باید به آن اهمیت بدهد. اما با توجه به سیستم‌هایی که روی خودروهای خودران اوبر نصب شده است، بعید به نظر می‌رسد که سیستم از تشخیص یک انسان ناتوان باشد.

منجلاب اوبر و از دست رفتن ارزش برند

خسروشاهی سعی داشت در مصاحبه نشان دهد که اشتباهاتی این چنینی همه جا رخ می‌دهد. او اما شاید اصلا تصور نمی‌کرد این حرفش چه منجلابی را بتواند برای شرکتش ایجاد کند. او اما پس از واکنش‌های تند کاربران، برند خود را در خطر دید و خیلی زود از موضعش عقب نشست.
بی‌بی‌سی نوشت:‌ «بعد از پخش این مصاحبه، آقای خسروشاهی در ایمیلی که به این رسانه (برنامه آکسیوس) فرستاد، حرف‌های خود را پس گرفت و توضیح داد: «من در آن لحظه چیزی گفتم که به آن اعتقادی نداشتم. قتل جمال خاشقجی قابل چشم پوشی نیست و نباید فراموش شود و هیچ بهانه ای برای آن آورده شود.»
او بعد از آن در یک توییت دیگر نوشت: «آنچه که برای جمال خاشقجی اتفاق افتاده است نه فراموش می‌‍‌شود و نه بخشیده خواهد شد. من اشتباه کردم که آن را یک «اشتباه» خواندم. همانطور که بعد از مصاحبه هم گفتم، من در آن لحظه حرفی را زدم که به آن اعتقاد نداشتم. سرمایه‌گذاران ما به خوبی از نظرات من در این‌ باره خبر دارند و من متاسفم که در مصاحبه برنامه آکسیوس، روشن منظورم را ادا نکردم.»

رقم سرمایه‌گذاری عربستان در اوبر

رقم سرمایه‌گذاری عربستان در اوبر در مقام پنجمین سهامدار، 9/1 میلیارد دلار است. جالب اینجاست که پس از قتل جمال خاشقجی در سال 2018، اوبر و چند شرکت دیگر به نشانه اعتراض، کنفرانس سرمایه گذاری سالانه عربستان سعودی را تحریم کردند. در پی این حرکت، شهروندان کشورهای عربی از شهروندان خود خواستند که اپلیکیشن اوبر را حذف کنند.
در این جا می‌توانیم یکی از مشکلات بزرگ برای حفظ ارزش برند را ببینیم. از یک سو دولت عربستان یکی از سهامداران بزرگ اوبر است و مردم این کشور از آن اپیلکشین بسیار زیاد استفاده می‌کنند؛ از سوی دیگر کاربران کشورهای دیگر سهم بزرگی در استفاده از این برند دارد. مدیرعامل ایرانی اوبر چه واکنشی باید نشان می‌داد؟

مورد مشابه اسنپ و اوبر

بحرانی که در روزهای گذشته برای اوبر به وجود آمده، کارشناسان تبلیغات و بازاریابی داخلی را یاد مشکلات اسنپ انداخت. چند ماه پیش بود که یکی از کاربران توئیتر به نام پونه از یکی از رانندگان اسنپ گلایه کرد که او را به دلیل کم‌‌حجابی در میانه راه پیدا کرده است.
اسنپ در پاسخ اولیه این گلایه مانند الگوهای ثابت خود از این کاربر عذرخواهی و قول برخورد با راننده را داد. این جواب، اسنپ را منجلابی بی‌پایان فرو برد که در نهایت مجبور شد در اطلاعیه‌ای، همان کاربری که قبلا از او عذرخواهی کرده بود را تهدید به شکایت کند! بسیاری از کاربران نیز در همان زمان هشتگ تحریم اسنپ را راه انداختند.

چند اشتباه دیگر اوبر

۱. در یک بازه زمانی مقامات اداره حمل‌و‌نقل شهر لندن تصمیم گرفتند که مجوز فعالیت اوبر در این شهر را تمدید نکنند. مقامات شهری لندن با طرح این ادعا که اوبر ایمنی و امنیت مسافران را تامین نمی‌کند، یکی از دلایل عدم‌تمدید مجوز اوبر را سیستم احراز هویت و سوء‌پیشینه رانندگان این شرکت می‌دانستند.
بعد از صدور حکم تعلیق اوبر در لندن که حدود ۳.۵ میلیون کاربر در پایتخت انگلیس دارد، ۴۰۰ هزار راننده در لندن متضرر شدند. این اتفاق زمانی افتاد که دارا خسروشاهی کمتر از یک ماه بود که سکان هدایت این شرکت را به‌دست گرفته بود.
او پس از اعتراض به تعلیق مجوز کار اوبر در لندن در نامه‌ای نوشت: «اوبر انقلابی برای جابه‌جا‌یی مسافران در شهرها به پا کرده، اما حقیقت این است که ما اشتباهاتی نیز داشته‌ایم.»
۲. این شرکت به داشتن یک محیط کار تهاجمی معروف است. کارمندان آن با یکدیگر رفتار خوبی ندارند و این رفتار اگر از طرف یکی از کارمندان بالا رتبه صورت بگیرد، مدیریت شرکت هیچ واکنشی نسبت به این موضوع نخواهد داشت.
رفتار رئیس یک شرکت فرهنگ حاکم بر آن شرکت را معرفی خواهد کرد. این فرهنگ به مرور زمان به همه‌ی کارمندان شرکت منتقل می‌شود و روی عملکرد آن‌ها و برخوردشان با مشتری تاثیر می‌گذارد. بنابراین اگر می‌خواهید که کارمندانتان نماینده‌ خوبی از شرکت شما باشند، نباید ارزش فرهنگ شرکت را دست‌کم بگیرید.
۳. بسیاری از رانندگانی که برای این شرکت کار می‌کنند با مسافران خود درد دل کرده و به آن‌ها گفته‌اند که این شرکت از مشتری‌ها پول زیادی دریافت کرده و مبلغ کمی از آن را به راننده پرداخت می‌کند. و اغلب آن‌ها معتقدند که رقبای Uber سرویس بهتری را به رانندگان خود ارائه می‌دهند.

ضرر خالص 1.2 میلیارد دلاری اوبر

به گفته کارشناسان مدل کسب و کار شرکت اوبر سال‌هاست که پرسود نیست. هزینه‌های سنگینی که این شرکت برای ورود به بازار بورس در سال گذشته متحمل شد نیز بیلان سود و زیان آن را به شدت منفی کرد. اوبر ماه گذشته وارد بازار بورس اوراق بهادار نیویورک شد.
شرکت اوبر برای ورود خود به بازار اوراق بهادار نیویورک هزینه سنگینی کرد. گزارش مالی سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ اوبر حاکی از ضرری یک میلیاردی است. اوبر از درآمد فروش اولیه سهام در بازار بورس نیویورک سرمایه‌‌ای معادل هشت میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار به دست آورد و کل ارزش شرکت هم  ۸۲ میلیارد دلار برآورد شد. اما سهام اوبر در بازار بورس نیویورک کم‌تر از آنچه عرضه شد، به فروش رفت. اوبر اوراقش  ۴۵ دلار عرضه کرد ولی این اوراق به ۴۲ دلار فروخته شد.
این درحالی است که سال گذشته در همین بازه زمانی اوبر سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار سود کرده بود. این سود حاصل درآمد ویژه‌ای بود که عمدتاَ به خاطر فروش امتیاز اوبر در کشورهای مختلف به صندوق آن سرازیر شد.
اوبر طی چند ماه اخیر به دلیل ضررهای مالی هنگفت مجبور به کاهش هزینه‌های خود شده و طی 4 ماه اخیر بیش از 1000 کارمند خود را اخراج کرده است.

حذف راننده برای رسیدن به سود

اوبر که علاوه بر جا به جایی مسافر در کار حمل غذا و ارائه سرویس‌های گسترده برای حمل و نقل هم فعال است، در صدد است که برای سوددهی بیشتر به تدریج به خودروهای فاقد راننده متکی شود تا در هزینه راننده صرفه‌جویی کند، طرحی که شاید به این زودی‌ها محقق نشود.

ارزش ۵.۷ میلیارد دلاری برند اوبر

با وجود آنکه برند اوبر هنوز در حال ضرردهی است اما درمیان ۱۰۰ برند با ارزش سال ۲۰۱۹ قرار گرفته است. قبلا در گزارشی درباره ارزش برند اوبر نوشته بودیم. امسال برای بیستمین سال متوالی، مؤسسه اینتربرند (۱۰۰ Interbrand) برند برتر جهان را با ارزش ۲.۱۳۱ تریلیون دلار معرفی کرد. در این گزارش، ارزش برند اوبر 5.71 میلیارد دلار عنوان شده و در ردیف 87 این لیست جای گرفته است.
مدیرعامل ایرانی اوبر درباره دلیل این اتفاق می‌گوید: «چنین مدلی کاملا پایدار است. مثلا کسب و کار ما پیشرفتی بیش از 30 درصد در سطح جهانی دارد. اگر کسب و کاری دارید که اندازه بازار آن در حوزه حمل و نقل و غذا و تجارت جهانی تریلیون‌ها دلار است، سرمایه گذاری از سوی کمپانی منطقی به نظر می رسد.»

دارا خسروشاهی چگونه به اوبر رسید؟

دارا خسروشاهی 9 ساله بود که به همراه خانواده‌اش از ایران رفت. او که در خانواده‌ای کارآفرین و صاحب برندهای تولید دارو و تولی پرس در پیش از انقلاب، بزرگ شده بود، خیلی زود توانست در آمریکا بدرخشد.
مدیریت اکسپدیا که یک آژانس مسافرتی آنلاین است،‌ او را به جایگاهی رساند که یکی از بیشترین دریافتی‌ها را در میان مدیران عامل شرکت‌ها در ایالات متحده داشته است. خسروشاهی، دو سال است که به مدیر عاملی اوبر، بزرگترین خدمات‌دهنده تاکسی اینترنتی در جهان درآمده است.